Nalepki na pojazdy w strefach czystego transportu ? wraz z PIRE przedstawiamy uwagi do projektu rozporządzenia MKiŚ.

Nowe przepisy obowiązujące od 24 grudnia 2021 roku dają samorządom prawo do wprowadzania stref czystego transportu na terenach gmin. Ma to ułatwiać gminom podejmowanie działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Aby ustalone kryteria wjazdu do strefy były efektywne, konieczne są nalepki identyfikacyjne, które pozwolą łatwo rozróżnić pojazdy wjeżdżające do strefy. Ministerstwo proponuje uniwersalny wzór nalepki. Tłumaczymy, dlaczego to nie jest dobry pomysł. Wraz z PIRE złożyliśmy uwagi do propozycji ministerstwa.

Nowelizacja ustawy o elektromobilności

Wspólnie wypracowane uwagi  są odpowiedzią na przekazany do zaopiniowania projekt Rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie wzoru nalepki i zostały dostarczone do rąk Sekretarza Stanu, Ireneusza Zyska. Po nowelizacji, która pozostawia wiele wątpliwości w kwestii oznakowania pojazdów, kwestia wyglądu nalepki będzie decydowała o tym, czy SCT w Polsce będą funkcjonalne.

Jakie ograniczenia mogą obowiązywać w strefach czystego transportu?

Elastyczność w kształtowaniu kryteriów wjazdu do stref jest konieczna z uwagi na specyfikę każdej gminy oraz nadal niewielką liczbą pojazdów zeroemisyjnych na naszych drogach. Warto mieć na uwadze, że strefy czystego transportu powinny służyć wszystkim mieszkańcom i mieszkankom gmin oraz odpowiadać na realne potrzeby i ograniczenia, które pojawiają się w polskim kontekście.

Wprowadzenie ekskluzywnych stref zerowej emisji, do których wjazd będą miały jedynie pojazdy o niskiej i zerowej emisji, może nie być trafionym pomysłem. Bez systemowych rozwiązań ułatwiających zakup takich pojazdów, ta sytuacja nie ma szans ulec zmianie w najbliższych latach ? nie prędko będzie nas jako społeczeństwo na nie stać.

Celem w pierwszych latach funkcjonowania SCT powinno być ograniczenie liczby pojazdów na drogach, które emitują najwięcej zanieczyszczeń, niejednokrotnie przekraczając obowiązujące w Polsce normy emisji (Euro). Są to przede wszystkim stare, wyeksploatowane pojazdy z silnikiem diesla i to właśnie na nie należy nałożyć ograniczenia w pierwszej kolejności.

Badania drogowe emisji zanieczyszczeń z pojazdów wyraźnie wskazują, że pojazdy te mają znaczący wpływ na jakość powietrza i ich eliminacja może przynieść szybką, wymierną poprawę, przede wszystkim dzięki obniżeniu emisji szkodliwych tlenków azotu i cząsteczek stałych.

Realistyczne kryteria wjazdu do stref czystego transportu

Biorąc pod uwagę czynniki ekonomiczne, uważamy, że obecnie najlepszym rozwiązaniem jest ograniczanie liczby pojazdów z silnikiem diesla. Zachęcamy do zapoznania się z raportem FPPE Diesel – rosnący problem. Analiza emisji zanieczyszczeń z transportu drogowego w kontekście zdrowia publicznego i ochrony powietrza w Polsce, w którym szczegółowo omawiamy wpływ zanieczyszczeń z diesla na zdrowie, klimat i środowisko.

W przypadku silników benzynowych, różnice w emisjach między poszczególnymi normami Euro (wiekiem pojazdu – datami produkcji i rejestracji) nie są tak duże jak w przypadku silników diesla. Dodatkowo, emitowane przez samochody benzynowe zanieczyszczenia dużo mniej szkodliwe dla człowieka i środowiska.

Takie podejście nie wymusza na mniej zamożnych użytkownikach konieczności wymiany pojazdu na znacznie nowszy (i droższy), ale wymianę starszego pojazdu z silnikiem diesla na porównywalny wiekowo i cenowo, ale dużo mniej emisyjny pojazd napędzany silnikiem benzynowym. Dzięki temu zminimalizowane zostanie ryzyko wykluczenia transportowego mniej zamożnej części lokalnej społeczności gminy.

Nalepki na pojazdy powinny zawierać informacje o tym, jakiego rodzaju kryterium zostało zastosowane w przypadku danego pojazdu.

Szczegółowe propozycje wysłane do Ministerstwa Klimatu i Środowiska:

Nietypowe gminy, nietypowe nalepki na pojazdy

Istnieją gminy, w których dostęp do regularnej komunikacji publicznej jest znacznie ograniczony lub lokalna flota ma specyficzną strukturę.

Takie gminy naszym zdaniem wymagają innego rodzaju ograniczeń, np. obejmujących nie konkretne grupy pojazdów, ale grupy ich użytkowników. Wyłączenia (pozwolenie na wjazd do strefy mimo niespełniania obowiązujących w niej norm) o takim charakterze będą skierowane do mieszkańców danej gminy. Mogą być rozwiązaniem przejściowym, które daje użytkownikom pojazdów czas na dostosowanie się do norm strefy.

Według ustawy o elektromobilności (art.39, ust. 1 i 2), niektóre pojazdy są stale wyłączone z konieczności przestrzegania zasad obowiązujących w strefie. Są to pojazdy:

• elektryczne, napędzane wodorem lub gazem ziemnym.
• należące do wojska i policji,,
• należące do instytucji państwowych, takich jak skarbówka, ABW, wywiad, służby więzienne, służby państwowe w osobie posłów, ministrów i senatorów,
• służby ratownicze i inne związane z ochroną zdrowia,
• służby drogowe.

Zdaniem FPPE i SPIRE, takie pojazdy powinny być oznakowane specjalnymi nalepkami, które umożliwią ich szybką i łatwą identyfikację.

W naszej opinii stworzenie jednego, uniwersalnego wzoru nalepki, obowiązującego we wszystkich strefach czystego transportu, umożliwiającego uwzględnienie zarówno kryteriów, jak też wyłączeń ustawowych oraz przedmiotowych i podmiotowych wydaje się być niemożliwe. Jeżeli mają one być łatwo identyfikowane dla celów kontrolnych nawet w przypadku poruszającego się pojazdu, oznaczenia muszą być bardziej szczegółowe i specyficzne. Sugerujemy, aby w trakcie projektowania nalepek wprowadzać różne kształty, kolory i cyfry, które będą miały nadane określone znaczenie.