AAQD przyjęta przez Radę Unii Europejskiej

W Europie obowiązywać będą nowe normy dotyczące jakości powietrza. Transport drogowy po raz kolejny uznany został za jedno z najważniejszych źródeł zanieczyszczeń. 14 października po długim procesie legislacyjnym Rada UE (czyli rządy państw członkowskich) przyjęła ostateczną wersję dyrektywy dotyczącej jakości powietrza (AAQD). Wprowadza ona zmiany, które mają skuteczniej chronić zdrowie mieszkańców Europy, w tym Polski. Przepisy obniżają limity dopuszczalnych zanieczyszczeń, w tym stężeń tlenków azotu (NOx) i pyłów zawieszonych (PM2,5). Są one szczególnie związane z emisjami z transportu drogowego, zwłaszcza silników Diesla. Obniżenie dopuszczalnych poziomów średniorocznych stężeń NO₂ z 40 do 20 µg/m³ to krok naprzód, choć wciąż odbiega (przewyższa dwukrotnie) od rekomendacji Światowej Organizacji Zdrowia – WHO (10 µg/m³). Jednym z ważnych skutków będzie zwiększenie liczby stacji monitorujących jakość powietrza, szczególnie w miejscach o intensywnym ruchu drogowym.

Obecnie w Polsce istnieje jedynie 20 stacji pomiarowych monitorujących zanieczyszczenia transportowe (stacje komunikacyjne). Stacje istnieją tylko w 17 z 37 największych miast (powyżej 100 tys. mieszkańców). W 3 z 10 największych polskich miast nie ma żadnej stacji komunikacyjnej. Dyrektywa wprowadzi obowiązek rozbudowy tej infrastruktury, co ma poprawić monitorowanie w tzw. „hot-spotach” – miejscach o największym narażeniu na zanieczyszczenia komunikacyjne. to niezwykle istotne, ponieważ bardzo trudno jest odpowiednio zaprojektować i skutecznie wprowadzać w miastach działania naprawcze – mające na celu obniżanie emisji transportowych – bez szczegółowych danych.  Po spodziewanej w najbliższych tygodniach nowelizacji ustawy o elektromobilności – która wprowadzi jeden z zaległych kamieni milowych Krajowego Planu Odbudowy – miasta, w których notowane będą przekroczenia średniorocznych stężeń tlenków azotu, będą zobowiązane do wprowadzenia stref czystego transportu. Przyjmując obecnie obowiązujące normy, taki obowiązek na dzień dzisiejszy dotyczyć będzie czterech miast – Warszawy (tu strefa czystego transportu już obowiązuje), Krakowa (SCT planowana na 2025 rok), Wrocławia i Katowic. Gdyby dziś obowiązywały normy zawarte w nowej dyrektywie AAQD, strefy czystego transportu musiałyby powstać w kilkunastu polskich miastach. To właśnie SCT są najskuteczniejszym narzędziem chroniącym zdrowie mieszkańców realnie redukując emisje NO₂ i pyłów. Należy spodziewać się, że liczba stref w Polsce znacznie wzrośnie, co przyczyni się do poprawy jakości powietrza i zmniejszenia liczby przedwczesnych zgonów związanych z zanieczyszczeniami pochodzącymi z transportu.

Wprowadzenie zmian związanych z dyrektywą AAQD, wspierane realnymi działaniami w przestrzeni miejskiej oraz kampanią informacyjną, pozwoli na lepsze zrozumienie problemu zanieczyszczeń oraz skuteczniejsze wdrażanie polityk ograniczających smog transportowy. Choć nowe regulacje są krokiem w dobrą stronę, wciąż widoczna jest potrzeba jeszcze bardziej ambitnych działań, szczególnie jeśli chodzi o skrócenie okresu wdrażania nowych standardów oraz dalsze obniżanie dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń.

Martyna Adamska-Pakuła