Diesel a nowotwory. Wpływ zanieczyszczeń emitowanych przez pojazdy z napędem diesla na zdrowie człowieka

Należąca do WHO Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (International Agency for Research on Cancer) uznaje zanieczyszczenia emitowane przez diesla za rakotwórcze. Udowodniono również wpływ zanieczyszczeń na rozwój innych niż nowotwory chorób.

Rak i inne choroby powodowane przez spaliny z diesla

Z rur wydechowych diesli na polskich drogach ciągle wydobywają się obłoki zanieczyszczeń Przyjrzyjmy się danym na temat wpływu konkretnych zanieczyszczeń powietrza emitowanych przez pojazdy napędzane dieslem na zdrowie człowieka.

●     Cząsteczki stałe PM10, PM2,5 i mikrocząsteczki.

Zawierają takie substancje, jak: wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, metale ciężkie, dioksyny, furany, siarczany, benzopireny. Wraz z powietrzem przenikają do górnych dróg oddechowych i, w zależności od wielkości, dalej do innych narządów. PM10 zatrzymują się w płucach, PM2,5 docierają do oskrzeli, natomiast mikrocząsteczki są na tyle małe, że przez oskrzela dostają się do krwiobiegu i są rozprowadzane po całym organizmie.

Bez względu na wielkość, PM są szkodliwe dla wszystkich osób narażonych na ich wysokie stężenie we wdychanym powietrzu. Badania dowodzą, że nawet ekspozycja na krótkotrwałe wysokie stężenie PM10 może wywołać zawał serca lub udar mózgu^[1].

Cząsteczki stałe inhalowane do płuc powodują kaszel, zadyszkę oraz zwiększają ryzyko zakażenia infekcjami układu oddechowego^[2]. Powodują również zaostrzenie objawów alergicznych oraz objawów chorób układu oddechowego, np. astmy^[3]. Nadmierna ekspozycja na PM2,5 i PM10 jest czynnikiem ryzyka nowotworu płuc^[4]. Cząsteczki stałe we wdychanym powietrzu podnoszą poziom kortyzolu (hormonu stresu)^[5] oraz powodują mechaniczne mikrouszkodzenia, które wzmagają szkodliwy efekt działania zawartych w PM związków^[6].

●     Tlenki azotu, szczególnie dwutlenek azotu NO₂.

W spalinach emitowanych przez pojazdy z silnikiem diesla występuje wysokie stężenie NOx. Przed tymi znaieczysczzeniami nie chronią żadne maski smogowe. W przypadku dwutlenku azotu, najwyższy poziom występuje w centrach miast, gdzie często tworzą się korki. W Warszawie transport drogowy odpowiada za 77% tlenków azotu dostających się do atmosfery^[7].

Długofalowo, przy nadmiernej ekspozycji, dwutlenek azotu jest czynnikiem ryzyka chorób układu oddechowego i układu sercowo-naczyniowego oraz nowotworów płuc^[8] i piersi^[9]. Zaostrza objawy alergii, zwiększa podatność na infekcje układu oddechowego. W trakcie ekspozycji NO₂ działa drażniąco na spojówki i śluzówki nosa oraz gardła.

W 2019 roku udowodniono wpływ dwutlenku azotu na rozwój astmy u dzieci żyjących w miastach. Szacuje się, że aż 95% przypadków astmy dziecięcej na świecie da się powiązać z ekspozycją na zanieczyszczenia zawierające NO₂^[10].

●     Ozon troposferyczny O₃ .

Mieszkańcy i mieszkanki obszarów, na których występują wysokie poziomy ozonu troposferycznego często doświadczają bólu płuc w trakcie oddychania, bólu gardła, podrażnień śluzówki nosa, kaszlu, łzawienia oczu, bólu głowy, senności.

Dłuższa ekspozycja na ozon prowadzi do powstawania stanów zapalnych w obrębie dróg oddechowych oraz stresu oksydacyjnego^[11], co stwarza środowisko sprzyjające rozwojowi nowotworów. Może zaburzać funkcje układu endokrynnego i układu krążenia^[12].

Jest szczególnie groźny dla dzieci, osób starszych, osób już doświadczających chorób układu oddechowego oraz osób, które wdychają jego znaczne ilości w trakcie ćwiczeń fizycznych na powietrzu^[13].

●     Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (PAHs).

PAHs to grupa organicznych związków chemicznych zawartych min. w paliwach kopalnych, dostają się do atmosfery wskutek niekompletnego spalania węglowodorów^[14]. W zanieczyszczeniach pochodzących z pojazdów z silnikiem diesla występują przede wszystkim duże węglowodory aromatyczne np. najczęściej benzopiren. To właśnie one uważane są za kancerogenne^[15].

Aktualne dane wskazują na ich związek z rozwojem chorób układu sercowo-naczyniowego, mają również negatywny wpływ na rozwój płodu^[16]. Odmiany PAHs, zawierające atomy azotu, siarki lub tlenu na pierścieniach, zaburzają pracę układu endokrynnego, głównie prowadząc do wzrostu poziomu estrogenów^[17].

●     Niemetanowe lotne związki organiczne (NMVOCs).

Krótkotrwała ekspozycja na znaczne stężenia niemetanowych lotnych związków organicznych powoduje podrażnienia śluzówek i głębszych tkanek układu oddechowego.

Niektóre związki NMVOC obecne w zanieczyszczeniach zwiększają ryzyko zachorowania na nowotwory^[18], np. benzen, formaldehyd, 1,3-butadien. Inne biorą udział w powstawaniu ozonu^[19], więc pośrednio są odpowiedzialne za konsekwencje nadmiernej ekspozycji na ozon i inne związki, które powstają z jego udziałem, np. NO₂.

Wpływ diesla na zdrowie – opinia WHO

Podejrzenia co do rakotwórczego działania spalin z pojazdów napędzanych dieslem pojawiły się w Stanach Zjednoczonych już w drugiej połowie lat 80. W 2012 roku Światowa Organizacja Zdrowia uznała, że zgromadzone dotąd dane epidemiologiczne są wystarczające, żeby uznać zanieczyszczenia ze spalania paliwa diesel za rakotwórcze. Została im przyznana Grupa I – związek powoduje raka u ludzi^[20].

Systematycznie pojawiają się nowe dane naukowe potwierdzające tę opinię oraz wskazujące na korelację między poziomem zanieczyszczeń powietrza pochodzących ze spalania paliw kopalnych a zwiększonym ryzykiem zachorowania na inne niż nowotwór choroby i dolegliwości.

W 2021 roku, po kilkunastu latach od ostatniej aktualizacji, opublikowano nowe wytyczne WHO. Zaktualizowane rekomendacje opierają się na zestawieniu obszernych danych dotyczących zdrowia i śmiertelności z informacjami dotyczącymi poziomu zanieczyszczeń w powietrzu w określonych obszarach świata.

Światowa Organizacja Zdrowia odwołuje się w nich do pojęcia „prawa do oddychania czystym powietrzem”, które wynika z powszechnej deklaracji praw człowieka. Celem rekomendacji jest mobilizowanie państw do walki z zanieczyszczeniem powietrza w skali globalnej, które WHO uznaje za jedno z największych wyzwań dla ludzkości. Diesle negatywnie wpływają na zdrowie ludzi, możemy jednak z nimi skutecznie walczyć. Jednym z dobrych narzędzi są strefy czystego transportu. Jak działają? Sprawdź na stronie sctwarszawa.pl

Przeczytaj cały raport Polski Diesel − analiza emisji zanieczyszczeń z transportu drogowego w kontekście zdrowia publicznego i ochrony środowiska w Polsce.