Jak naprawić system okresowych badań technicznych w Polsce?

System badań technicznych w Polsce jest obecnie niewydolny, co przekłada się na wzrost zagrożenia dla osób uczestniczących w ruchu drogowym, jest to także zagrożenie dla zdrowia i środowiska. Brak skutecznych narzędzi kontroli instalacji i urządzeń mających na celu zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza innych niż dwutlenek węgla powoduje, że do ruchu dopuszczane są także pojazdy dotkliwie zatruwające środowisko. System wymaga więc pilnych zmian. Jacek Mizak – ekspert FPPE – przygotował szereg postulatów dotyczących najważniejszych zmian podnoszących sprawność i jakość systemu okresowych badań technicznych pojazdów w Polsce.

Główne problemy

1. System nie eliminuje skutecznie z ruchu pojazdów bez ważnych badań technicznych. Brak ważnego badania można stwierdzić tylko w wyniku kontroli drogowej policji, a brak badań nie jest karany w odpowiedni sposób – stawka mandatu jest stosunkowo niska, ukarana osoba nie otrzymuje punktów karnych.
2. System pomija problem oddziaływania samochodów na zdrowie i środowisko. Nie są poddawane badaniom systemy i urządzenia odpowiadające za zmniejszanie emisji zanieczyszczeń powietrza innych niż CO2. Można bez problemu przejść badania techniczne samochodem bez filtra DPF czy katalizatora. To szczególnie problematyczne dla starych pojazdów z silnikiem Diesla.
3. System pozwala na wydanie zaświadczenia dla pojazdów, które nigdy nie pojawiły się w stacji kontroli pojazdów. Bez prowadzenia dokumentacji zdjęciowej dzisiaj możliwe jest podbicie papierów auta bez jego fizycznej obecności i kontroli stanu pojazdu.

Szczegółowo problemy obecnego systemu omawiamy tutaj:

Jak zatem zaadresować wyżej opisane problemy? Naszym celem jest rozpoczęcie dyskusji nad kształtem dalszych zmian w systemie okresowych badań technicznych, zarówno w sferze ustawowej, jak też aktów wykonawczych (rozporządzeń). Transpozycja Dyrektywy 2014/45/UE to ważny i potrzebny (choć mocno spóźniony) krok, który jednak nie naprawi wszystkich ułomności naszego krajowego systemu. Dlatego też sformułowaliśmy następujące rekomendacje i propozycje, które mogą być podstawą do rozpoczęcia dyskusji nad dalszą reformą krajowego systemu okresowych badań technicznych pojazdów.

Skuteczna eliminacja z ruchu pojazdów bez ważnych badań technicznych

W celu zmniejszenia liczby pojazdów poruszających się po naszych drogach bez ważnych badań technicznych proponujemy:

1. stworzenie rozwiązania zbliżonego do systemu, który zdał egzamin w celu eliminacji z ruchu pojazdów bez wykupionej polisy OC. W ramach takiego rozwiązania ubezpieczyciel wystawiający polisę OC miałby obowiązek sprawdzenia w CEPiK, czy ubezpieczany pojazd (dotyczy również przedłużenia polisy OC) posiada ważne badanie techniczne. W przypadku braku ważnych badań technicznych ubezpieczyciel automatycznie odmawia zawarcia/przedłużenia polisy OC do czasu uzyskania pozytywnego wyniku badania (wymaga zmiany ustawy);
2. podwyższenie opłaty dodatkowej za wykonanie badania technicznego po upływie 30 dni od wyznaczonej daty do wielokrotności stawki opłaty podstawowej za badania techniczne, przy czym wpływy z tego tytułu byłyby podzielone pomiędzy Transportowy Dozór Techniczny oraz właściciela stacji kontroli pojazdów (wymaga zmiany ustawy);    
3. zaostrzenie konsekwencji poruszania się pojazdem bez ważnych badań technicznych poprzez bezwzględny wymóg odholowania pojazdu z miejsca kontroli, bez możliwości warunkowego dopuszczenia do ruchu do czasu wykonania badania wraz z podwyższeniem minimalnej kwoty mandatu oraz przyznaniem punktów karnych w liczbie co najmniej 10 (wymaga zmiany ustawy oraz zmiany aktów wykonawczych).      

Skuteczna weryfikacja prawidłowego funkcjonowania urządzeń i instalacji zamontowanych w pojeździe, mających na celu zmniejszenie emisji zanieczyszczeń. 

W celu eliminacji z polskich dróg pojazdów emitujących nadmierne ilości zanieczyszczeń proponujemy:

1. dokonanie zmian w katalogu czynności kontrolnych podczas badania technicznego mających na celu wprowadzenie obowiązku przeprowadzenia diagnostyki komputerowej pojazdu w celu weryfikacji obecności i poprawności funkcjonowania urządzeń i systemów mających na celu ograniczenie emisji zanieczyszczeń (filtry cząstek stałych DPF, katalizatory, systemy recyrkulacji spalin EGR, klapy wirowe, systemy AdBlue), ze szczególnym uwzględnieniem pojazdów wyposażonych w silniki Diesla (wymaga zmiany aktów wykonawczych);
2. poprawienie skuteczności działań mających na celu ujawnianie oraz karanie wykonywania usługi usuwania/dezaktywacji urządzeń i systemów mających na celu ograniczenie emisji zanieczyszczeń (wymaga zmiany ustawy oraz działań pozalegislacyjnych).

Poprawa rzetelności wykonywania okresowego badania stanu technicznego pojazdów

W celu prawy rzetelności procesu kontroli technicznej pojazdu proponujemy dokonanie zmian w CEPiK umożliwiających:

1. przesyłanie i przechowywanie w bazie CEPiK dokumentacji fotograficznej pojazdu przechodzącego badanie techniczne zamiast przechowywania dokumentacji na terenie stacji kontroli w celu uniemożliwienia ingerencji w dokumentacji po wykonaniu badania;
2. przesyłanie i przechowywanie w bazie CEPiK szczegółowych (numerycznych) wyników badania kluczowych układów pojazdu wpływających na bezpieczeństwo drogowe takich jak układ hamulcowy oraz układ zawieszenia oraz wynik diagnostyki komputerowej urządzeń służących ograniczeniu emisji zanieczyszczeń (katalizator, filtr cząstek stałych, układ recyrkulacji spalin, układ dawkowania czynnika AdBlue).

Urealnienie wysokości opłaty za badanie techniczne

Wysokość opłaty za wykonanie badań technicznych pozostaje bez zmian od 2008 roku (sic!). Już od dłuższego czasu środowisko właścicieli stacji kontroli pojazdów sygnalizuje konieczność urealnienia wysokości opłaty z uwagi na konieczność okresowej modernizacji i doposażania stacji kontroli, wzrost płac i wzrost kosztów utrzymania, w tym mediów. Gwałtowny wzrost cen w 2022 roku spowodowany dwucyfrową inflacją jeszcze bardziej pogłębił ten problem, stawiając właścicieli stacji w niezwykle trudnej sytuacji. Bez pilnych zmian w tym zakresie możemy spodziewać się szybkiej likwidacji dużej liczby stacji kontroli pojazdów, zwłaszcza zlokalizowanych poza większymi ośrodkami miejskimi, co skutkować będzie dużym ograniczeniem dostępności do usługi. Dlatego też proponujemy podjęcie dialogu ze środowiskiem właścicieli stacji celem dokonania ponownej, ekonomicznie uzasadnionej wyceny świadczonej usługi wraz z wprowadzeniem mechanizmu automatycznej waloryzacji wysokości opłaty w powiązaniu ze wskaźnikiem wzrostu średniego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw lub wskaźnika inflacji.