Mniejszy globalny popyt na paliwo? Według Międzynarodowej Agencji Energetycznej to możliwe

Po 4 miesiącach realizacji planu MAE możemy oszczędzać 2,7 mln baryłek ropy dziennie

Międzynarodowa Agencja Energetyczna opracowała długofalowy plan ograniczenia zużycia ropy na potrzeby transportu. Jego założenia mogą być realizowane przez rządy państw na całym świecie, biznes oraz obywatelki i obywateli, którzy chcą zapobiegać katastrofie klimatycznej, a jednocześnie szukają oszczędności. Już po 4 miesiącach od wprowadzenia planu, globalne zapotrzebowanie na ropę naftową mogłoby zmniejszyć się nawet o 2,7 miliona baryłek dziennie (1 baryłka to 159 litrów ropy) – to w sumie ponad 120 basenów olimpijskich.

Podsumowanie

• W 2022 r. MAE opublikowała długofalowy plan ograniczenia zużycia ropy w transporcie, który w 10 punktach przedstawia rekomendacje działań nastawionych na racjonalne gospodarowanie paliwami i ograniczenie popytu na nie.
• Plan jest odpowiedzią na globalny kryzys energetyczny spowodowany przez inwazję Rosji na Ukrainę i idące za nią niższe zaopatrzenie rynku ropy, które zmusiło państwa do sięgnięcia po kurczące się rezerwy paliw. Kraje dążące do niezależności od rosyjskiej ropy starały się zmniejszyć drastyczny skok cen i wypuściły na rynek 62,7 mln baryłek.
• Działania podjęte przez rządy i obywateli/ki krajów rozwiniętych mogą doprowadzić do wymiernego i trwałego ograniczenia zapotrzebowania na ropę w przeciągu kilku miesięcy. 
• Działania te miałyby również na celu zapewnienie wzrostu bezpieczeństwa energetycznego, poprzez ograniczenie wpływu spadku dostaw i wzrostu cen na funkcjonowanie gospodarki.
• Ważnym celem proponowanych przez MAE działań jest również ograniczenie wpływu transportu na klimat, co z kolei jest spójne z politykami klimatycznymi nie tylko Unii Europejskiej  i Stanów Zjednoczonych, ale coraz większej liczby państw na świecie.
• W kontekście niepewności co do cen  cen ropy i paliw, które dotykają zwykłych obywateli i obywatelki, propozycje MAE dają możliwość realnych oszczędności. Jeszcze przed agresją Rosji na Ukrainę wydatki na paliwa w gospodarstwach domowych wzrosły o 35%.
• 10-punktowy plan MAE zawiera zarówno rozwiązania systemowe, jak i rozwiązania dla biznesu oraz dla osób prywatnych. Opiera się na ograniczeniu jazdy samochodami spalinowymi i podróżowania samolotami, przy jednoczesnym rozwoju alternatywnych możliwości wygodnego, szybkiego i bezpiecznego transportu.

MAE o globalnym kryzysie paliwowym

Międzynarodowa Agencja Energetyczna (MAE, ang. IEA) to organizacja afiliowana przy Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. OECD), która powstała w 1974 roku w celu zapobiegania przerwom w dostawach podczas kryzysu paliwowego. Obecnie MAE to wyspecjalizowana i multidyscyplinarna agencja, rekomendująca działania i polityki na rzecz niezawodności dostaw, przystępności cenowej cenowej i zrównoważonego rozwoju sektora energiii. W ostatnich latach w odpowiedzi na postępujący kryzys klimatyczny, skupia się także na alternatywnych źródłach energii.

W 2022 r. MAE opublikowała długofalowy plan ograniczenia zużycia ropy w transporcie, który w 10 punktach przedstawia rekomendacje działań nastawionych na racjonalne gospodarowanie paliwami i ograniczenie popytu na nie. Plan jest odpowiedzią na globalny kryzys energetyczny spowodowany przez inwazję Rosji na Ukrainę i idące za nią niższe zaopatrzenie rynku ropy. 

Analizy przeprowadzone przez MAE wykazały, że konkretne działania podjęte przez rządy i obywateli/ki krajów rozwiniętych mogą doprowadzić do wymiernego i trwałego ograniczenia         zapotrzebowania na ropę w przeciągu kilku miesięcy. Działania te miałyby również na celu zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego poprzez ograniczenie wypływu spadku dostaw na funkcjonowanie gospodarki. 

Ważnym celem proponowanych przez MAE działań jest również ograniczenie wpływu transportu na klimat, co z kolei jest spójne z politykami klimatycznymi. W kontekście rosnących cen paliw, które dotykają zwykłych obywateli i obywatelki, propozycje MAE dają możliwość realnych oszczędności. Wydatki na benzynę i olej napędowy ponoszone przez gospodarstwa domowe w krajach rozwiniętych wzrosły zimą 2022 r. o 35%. 

Agresja Rosji na Ukrainę tylko pogorszyła sytuację. Wprowadzenie ograniczeń i sankcji na import rosyjskiej ropy doprowadziło do wzrostu cen tego surowca i wymusiło uruchomienie  krajowych rezerw, sięgających 62,7 mln baryłek. Mimo że państwa są przygotowane na kryzys i mają rezerwę energetyczną, jest to rozwiązanie krótkoterminowe. Rezerwy są zbyt niskie, aby zapewnić długotrwałe bezpieczeństwo energetyczne (około 300 milionów baryłek poniżej średniej z ostatnich 5 lat). 

10 rekomendacji MAE

Rekomendacje Międzynarodowej Agencji Energetycznej to niewymagające wielkich wyrzeczeń propozycje zmian, które – jeśli wprowadzić je na szeroką skalę – szybko poprawią sytuację na rynku paliw. Wyzwaniem, które wydaje się najbardziej wymagające, jest zmiana systemowego myślenia rządzących, która jest niezbędna, aby powstały nowe, zrównoważone polityki ograniczające zużycie ropy i skupiające się na rozwoju odnawialnych źródeł energii.

Propozycja MAE składa się z 10 punktów, które przedstawiamy poniżej.

1. Obniżenie dopuszczalnej prędkości na autostradach o co najmniej 10 km/h

Spodziewany efekt: oszczędność 430 000 baryłek ropy naftowej dziennie, jeżeli prędkość zmniejszą samochody osobowe i ciężarówki. 

Górna granica prędkości różni się w zależności od kraju, w UE znajduje się w przedziale 110-140km/h. Obniżenie prędkości na autostradach o 10 km/h jest realne w skali globalnej i ma precedens. W trakcie kryzysu naftowego w 1973 roku, który pojawił się w związku z wojną izraelsko-arabską, zatrzymano handel paliwem wydobywanym na terenie Półwyspu Arabskiego i Afryki Północnej. Stany Zjednoczone i kraje Europy Zachodniej, które zostały dotknięte kryzysem gospodarczym wprowadziły wówczas takie ograniczenia.

2. Praca zdalna do 3 dni w tygodniu, w zależności od charakteru wykonywanego zawodu

Spodziewany efekt: 1 dzień pracy zdalnej przyczyniłby się do zaoszczędzenia 170 000 baryłek ropy. 3 dni to już 0,5 miliona baryłek w skali globalnej.

Osoba mieszkająca w Unii Europejskiej pokonuje codziennie około 30 km między pracą, a domem, w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie te odległości są większe. Przed wybuchem pandemii COVID-19 codzienne podróże do pracy wiązały się ze zużyciem 2,7 milionów baryłek ropy. W upalne letnie dni rośnie zużycie benzyny m.in. w związku z włączeniem klimatyzacji w samochodach osobowych. Częstsza praca zdalna przyczyniłaby się więc do oszczędności zarówno na poziomie państwa, jak i na poziomie gospodarstwa domowego w Polsce.

3. Niedziele bez samochodów w miastach

Spodziewany efekt: oszczędność 380 tysięcy baryłek ropy miesięcznie, jeżeli zakaz obowiązywałby w każdą niedzielę we wszystkich większych miastach świata.

Ponad 60% mieszkanek i mieszkańców europejskich miast popiera ideę dnia bez samochodu. Dobrowolna rezygnacja z poruszania się samochodem w niedzielę pozwoliłoby bez większych wyrzeczeń zmniejszyć zapotrzebowanie na ropę i walczyć z tzw. miejskimi wyspami ciepła – szczególnie niebezpiecznymi dla najmłodszych i najstarszych. Jeden dzień bez samochodu wprowadzony w największych miastach Unii Europejskiej oraz Wielkiej Brytanii pozwoliłby zaoszczędzić od 541 do 945 tysięcy baryłek ropy rocznie. Pozwoliłoby to zmniejszyć roczne zużycie oleju w transporcie miejskim o 3-5%. Taka ilość odpowiada łącznemu rocznemu zapotrzebowaniu na ropę Litwy, Łotwy i Estonii.

4. Tańszy transport publiczny. Zachęcanie ludzi do chodzenia, jazdy na rowerze i korzystania z mikro mobilności

Spodziewany efekt: Jeżeli ludzie dobrze zareagują na proponowane zmiany, związane z promowaniem chodzenia, rowerów i mikro mobilności, to w krótkim czasie na świecie można będzie oszczędzać 330 000 baryłek ropy dziennie.

Do końca 2026 roku rządy państw wysoko rozwiniętych wydadzą 33 miliardy dolarów na transport publiczny i około 2,5 miliarda dolarów na rozbudowę tras rowerowych i chodników. Tego typu wydatki powszechnie wpisywane są w ekonomiczne pakiety postcovidowe, a także w wydatki związane z przeciwdziałaniem kryzysowi klimatycznemu (w Europie w ramach realizacji planu Fit For 55).

5. Wprowadzenie naprzemiennego korzystania z samochodów prywatnych w miastach

Spodziewany efekt: Zastosowanie naprzemiennego dopuszczania samochodów do ruchu, przy jednoczesnym obniżaniu cen biletów komunikacji miejskiej, przyczyni się do oszczędności 210 000 baryłek ropy dziennie.

To kolejne rozwiązanie, które ma precedens: przyjęło się m.in. w Meksyku czy Atenach już w latach 80. Polega ono na dopuszczeniu do ruchu naprzemiennie samochodów o numerach parzystych i nieparzystych. Wymiana odbywa się w cyklu kilkudniowym, wyjątek może zostać wprowadzony dla samochodów elektrycznych. Jednak najważniejszym punktem w tej propozycji jest stworzenie przez samorządy alternatywy komunikacyjnej. Na przykład w postaci niższych cen biletów komunikacji miejskiej i jej większej dostępności, również w ramach przeciwdziałania wykluczeniu komunikacyjnemu.

6. Praktykowanie oszczędnej jazdy

Spodziewany efekt: wyregulowanie ciśnienia w oponach pozwala na zmniejszenie o ok 1,5% zużycia paliwa podczas każdej podróży.

Można oszczędzać pieniądze i paliwo pamiętając o regularnym sprawdzeniu ciśnienia powietrza w oponach. Natomiast korzystanie z klimatyzacji wpływa nawet na 10% wysokości rachunku na stacji benzynowej. MAE zaleca podwyższenie temperatury w aucie o 3 stopnie Celsjusza. Tak proste działanie przełoży się na zaoszczędzone pieniądze.

7. Wykorzystanie pełnej pojemności aut

Spodziewany efekt: Jeżeli tylko 1 na 10 podróży samochodem będzie się odbywała przy zajęciu więcej niż połowy miejsc, na całym świecie można będzie zaoszczędzić 470 000 baryłek ropy dziennie.

Nie wykorzystujemy pojemności samochodów. Zajmujemy średnio 1,5 miejsca na pojazd, co oznacza, że lwia część paliwa jest spalana przez prawie puste samochody. W gospodarkach rozwiniętych same podróże międzymiastowe odpowiadają za zużycie 4 milionów baryłek ropy dziennie. Zmiana podejścia do wspólnych podróży i organizowanie wspólnych przejazdów z sąsiadami, przyjaciółmi i rodziną może przyczynić się do dużej oszczędności.

8. Korzystanie z nocnych pociągów bądź szybkich połączeń, zamiast z samolotów

Spodziewany efekt: Przejęcie przez kolej 2% połączeń lotniczych to oszczędność około 40 000 baryłek ropy dziennie.

We Francji zlikwidowano wszystkie lotnicze połączenia krajowe, dla których istniała alternatywa w postaci podróży pociągiem krótszej niż 2,5 godziny. Żeby redukcja podróży lotniczych na niewielkie odległości była możliwa, w całej Europie szybkość połączeń i komfort podróży pociągiem nocą musi zostać podniesiony, a cena biletów obniżona. Połączenia lotnicze na odległość poniżej 800 km to około 2% wszystkich lotów w krajach wysokorozwiniętych. Ten problem dotyczy również Polski, gdzie coraz częściej połączenia lotnicze są tańsze niż kolejowe.

9. Promocja ekojazdy dla ciężarówek i lepsza logistyka dostaw towarów

Spodziewany efekt: Zużycie paliwa mniejsze o 320 000 baryłek dziennie.

Z pomocą dostępnych danych i nowych technologii, firmy logistyczne na całym świecie mogłyby wykluczyć wożenie powietrza i poprawić efektywność ładowania ciężarówek nawet w ciągu 4 miesięcy. Dodatkowo, kierowcy pojazdów ciężkich mogliby zostać przeszkoleni w zakresie ekologicznej, bardziej płynnej i przemyślanej jazdy (co wcale nie musi oznaczać zmniejszenia średniej prędkości na trasie). Pojazdy ciężkie przyczyniają się do zużycia paliwa na wielką skalę, działanie na rzecz ograniczenia tego zużycia byłoby korzystne finansowo dla firm i dla państw.

10. Unikanie biznesowych połączeń lotniczych, jeżeli istnieją inne opcje

Spodziewany efekt: Zmniejszenie śladu węglowego przedsiębiorstw.

Zanim możliwość podróżowania została ograniczona przez pandemię, aż 1 na 5 biletów lotniczych był związany z podróżą służbową. W trakcie pandemii udowodniono w praktyce, że większość spotkań biznesowych można z powodzeniem przeprowadzić online i tym samym ograniczyć ślad węglowy przedsiębiorstwa i umożliwić osiąganie korzystniejszych wyników w raportach niefinansowych (ESG). Około ⅕ polskich przedsiębiorstw uwzględnia już w swoich raportach rocznych kwestie środowiskowe, a blisko ⅓ odnosi się do Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ.

Aby działania te okazały się skuteczne, równolegle do zmian systemowych powinna przebiegać zmiana świadomości obywatelek i obywateli, do której dążyć można poprzez kampanie społeczne zachęcające do zmiany codziennych przyzwyczajeń.

Biorąc pod uwagę, że transport samochodowy jest dziedziną życia pochłaniającą znaczną część zasobów paliw oraz mającą ogromny wpływ na klimat, każde działanie ograniczające popyt na paliwa ma szansę dawać wymierne efekty, a te proponowane w ramach Planu MAE nie wymagają znaczących wyrzeczeń.