Nowa dyrektywa UE o jakości powietrza – co oznacza dla miejskiego transportu?

Kilka dni temu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowano nową Dyrektywę o Jakości Powietrza (Ambient Air Quality Directive), główną regulację UE dotyczącą czystego powietrza. To ważny krok w stronę poprawy jakości powietrza w Europie, choć nadal istnieją pewne luki w przepisach. Państwa członkowskie mają teraz dwa lata na wprowadzenie dyrektywy do prawa krajowego, a nowe limity zanieczyszczeń powietrza wejdą w życie w 2030 roku. Co to oznacza dla transportu miejskiego i działań na rzecz czystszego powietrza? Oto kluczowe wnioski.

Pozytywne aspekty nowej dyrektywy

W dyrektywie wprowadzono długoterminowy cel, jakim jest osiągnięcie rekomendowanych przez WHO wartości granicznych dla zanieczyszczeń powietrza: NO₂: 10 µg/m³, PM2.5: 5 µg/m³, PM10: 15 µg/m³. Biorąc pod uwagę te wytyczne, lokalne władze, przygotowując plany poprawy jakości powietrza, będą musiały uwzględniać takie środki jak: strefy nisko- i bezemisyjne, ograniczenie ruchu w dzielnicach mieszkalnych, ulice przy szkołach bez ruchu samochodowego, ograniczenie prędkości, zeroemisyjne rozwiązania dla dostaw ostatniej mili czy promocja carsharingu. Jeśli lokalne władze nie zdecydują się na wdrożenie tych rozwiązań, będą musiały uzasadnić swoją decyzję. Ponadto, Europejczycy będą mieli jednoznaczne prawo do wnoszenia pozwów przeciwko władzom publicznym w przypadku przekroczenia dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń. To szczególnie istotne dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej, gdzie wcześniej prawo to nie było w pełni respektowane.

Niedoskonałości i wyzwania

Standardy przejściowe na 2030 rok są mniej ambitne niż rekomendacje WHO. Wartości graniczne obowiązujące od 2030 roku to: NO₂: 20 µg/m³, PM2.5: 10 µg/m³, PM10: 20 µg/m³, czyli dwukrotnie wyższe niż te rekomendowane przez WHO, co oznaczać będzie mniej rygorystyczne podejście od samego początku implementacji dyrektywy. Ponadto kilka luk prawnych pozwala lokalnym władzom na odroczenie terminu osiągnięcia pełnej zgodności z limitami na późne lata 30. XXI wieku.

Co to wszystko oznacza dla miejskiego transportu?

Transport nisko- i zeroemisyjny stanie się kluczowy. Aby spełnić nowe standardy od 2030 roku, miasta w całej Europie będą musiały znacznie ograniczyć emisje z transportu. Oznacza to potrzebę przyspieszenia działań na rzecz promowania transportu publicznego, rowerowego, pieszego oraz elektrycznych i bezemisyjnych pojazdów. Plany poprawy jakości powietrza będą musiały powstać wcześniej. Jeśli władze lokalne będą przekraczać nowe limity, będą musiały zacząć wdrażać plany poprawy jakości powietrza jeszcze przed 2030 rokiem.

Wprowadzenie nowej dyrektywy to szansa na przyspieszenie transformacji transportu miejskiego w kierunku bardziej zrównoważonego modelu. Jednocześnie konieczne będzie monitorowanie, jak państwa członkowskie i lokalne władze wykorzystają te przepisy. Organizacje pozarządowe będą nadal monitorować wdrażanie dyrektywy i mobilizować działania na rzecz ambitniejszych celów. FPPE również zamierza aktywnie działać na tym polu, wspierając inicjatywy zmierzające do poprawy jakości powietrza w miastach.