Ważne konsultacje na ostatnią chwilę – głos NGO o zielonej mobilności w polskim KPO

30 marca, trwa kolejny dzień konsultacji publicznych dotyczących Krajowego Planu Odbudowy, tym razem poświęcony komponentowi „Zielona, inteligentna mobilność”. Fundacja Promocji Pojazdów Elektrycznych przedstawiła swoje stanowisko w trakcie dyskusji. KPO w zakresie mobilności to dokument dobrze diagnozujący problemy, lecz proponujący niewystarczające rozwiązania w odpowiedzi.

Projekt KPO i konsultacje

Zaprezentowany na koniec lutego Krajowy Plan Odbudowy będzie jednym z najważniejszych dokumentów rządowych w ciągu ostatniej dekady. Unia szykująca się do wyjścia z kryzysu spowodowanego przez pandemię, stawia na zielony impuls w gospodarce wymuszając przeznaczenie minimum 37% środków na zieloną transformację.

Te 37% to dobry poziom, chociaż wiele organizacji zajmujących się klimatem liczyło na jeszcze ambitniejsze założenia. Biorąc pod uwagę skalę wsparcia, jakie otrzyma Polska, a mówimy o niebagatelnej sumie ponad 58 miliardów euro do zagospodarowania – daje solidne podstawy do zaplanowania impulsu w rozwoju zielonej gospodarki, która będzie dobra dla ludzi i klimatu – komentuje prezes FPPE Marcin Korolec.

Konsultacje KPO odbywają się na ostatnią chwilę. W przeciwieństwie do innych krajów europejskich, w których rządowe zespoły robocze miesiącami pracowały ze wsparciem organizacji pozarządowych, w Polsce konsultacje mają charakter krótkiego wysłuchania – uczestnicy mają do dyspozycji od 3 do 5 minut.

Komponent „Zielona, inteligentna mobilność” to drugi co do wielkości element polskiego KPO. Na ten cel ma zostać przeznaczone 6,1 miliarda euro z grantów unijnych, co ustępuje nieznacznie tylko „Zielonej Energii i zmniejszeniu energochłonności”, na którą zaplanowano 6,3 miliarda euro. Takie ustanowienie priorytetów w KPO jest słuszne i daje realną szansę na poprawę jakości powietrza w Polsce. FPPE w pełni popiera kierunek prac i wyznaczone priorytety, nie może się jednak zgodzić z proponowanym sposobem osiągnięcia tych celów i zaproponowanym sposobem myślenia o inteligentnej mobilności oraz brakiem konsekwencji. Dobra diagnoza stanu wyjściowego nie jest połączona z zaproponowaniem konkretnych działań na rzecz zmiany sytuacji.

Poniżej przedstawiamy stanowisko FPPE zaprezentowane przez Huberta Różyka, który reprezentował FPPE w trakcie wysłuchania publicznego.

Uwagi w sprawie KPO

W przedstawionym dokumencie dokonano dobrej diagnozy sytuacji, wskazując wiele ważnych problemów, założono też odpowiednio dużo środków na zmiany w tym obszarze. Brakuje w nim jednak jasnych deklaracji związanych z wyzwaniami, przed którymi stoimy. W tej wersji KPO to zachowawczy dokument, który nie odnosi się do celu redukcji emisji gazów cieplarnianych, jak również całkowitej dekarbonizacji sektora transportu do 2050 roku. Apelujemy o myślenie KPO w tym właśnie kontekście. To ważny rozdział na drodze do neutralności klimatycznej do 2050 roku.

Propozycja utworzenia Funduszu Rozwoju Potencjału Mobilności Zeroemisyjnej zasługuje na rozważenie, choć wymaga doprecyzowania. Obecne zapisy nie określają działań, jakie miałyby być finansowe z jego środków – proponujemy, aby zostały przeznaczone na zmiany w 3 obszarach.

Po pierwsze, zbudujmy z pomocą KPO funkcjonalną w skali kraju publicznie dostępną infrastrukturę szybkiego ładowania dla nowych pojazdów. Powinna powstać wzdłuż głównych korytarzy transportowych w formie hubów ładowania tworzących szkieletową sieć szybkiego ładowania pojazdów nie tylko osobowych, ale także dostawczych i ciężarowych oraz autokarów. Obecnie budowane stacje w praktyce umożliwiają ładowanie wyłącznie pojazdów osobowych. Za kilka lat na drogach będziemy mieli wiele różnej klasy pojazdów elektrycznych, zadbajmy o odpowiednią dla nich infrastrukturę.

Po drugie, KPO powinno wspierać transport publiczny. Popieramy osiągnięcie zeroemisyjności transportu publicznego. Uważamy, że całkowita elektryfikacja autobusów do 2035 roku jest celem realnym. Zwracamy jednak uwagę, że osiągniecie go wyłącznie przez zakup nowych autobusów będzie bardzo kosztowne. Zaplanowane w KPO wsparcie zakupów ok. 1200 autobusów zeroemisyjnych doprowadzi do wymiany jedynie ok. 10% floty, dlatego proponujemy działania wspierające szybszą elektryfikację. Nasze analizy wskazują, że dzięki e-konwersji koszty elektryfikacji autobusów mogą zostać obniżone nawet o połowę.

I tu dochodzimy do punktu 3. Naszym zdaniem w KPO trzeba zaplanować wsparcie dla działań podnoszących konkurencyjność oraz innowacyjność krajowej gospodarki w tym zakresie i wesprzeć prace nad wprowadzaniem szeroko stosowanych technologii konwersji pojazdów spalinowych na elektryczne. To szansa także na ważne zmiany w logistyce miejskiej, gdzie rosnący udział dostaw krótkodystansowych sprawia, że udział pojazdów dostawczych w emisji zanieczyszczeń rośnie.

Nie możemy tracić środków na inwestycje nie mające nic wspólnego ze wzmacnianiem konkurencyjności, zwiększaniem odporności gospodarki oraz zieloną mobilnością. Apelujemy o wykreślenie z Programu zadań związanych z budową dróg i obwodnic. Nie kwestionujemy zasadności modernizacji infrastruktury drogowej, jednak naszym zdaniem KPO nie jest instrumentem, który powinien służyć do nadrabiania lat zaniechań w tej kwestii.

Doceniamy deklarację walki z wykluczeniem transportowym, chociaż proponowane działania w tym obszarze są dyskusyjne. Przykłady?

Dużo miejsca poświęcono w dokumencie kolei, która jako najbardziej ekologiczny środek transportu zbiorowego powinna być wspierana. Jednak inwestycje w tym obszarze powinny skupiać się przede wszystkim na zmniejszeniu wykluczenia transportowego poprzez rozwój przewozów regionalnych oraz zapewnienie alternatywy dla transportu samochodowego poprzez rozwój przewozów metropolitalnych. Proponowane w dokumencie wsparcie zakupu składów dalekobieżnych nie pomoże rozwiązać żadnego z dwóch wymienionych problemów.

Wyrażamy zaniepokojenie, że w dokumencie nie znalazły się dwa kluczowe dla zielonej mobilności aspekty. Po pierwsze, całkowicie pominięto wsparcie zielonej mikromobilności w miastach jako alternatywy dla samochodu osobowego. To obszar niezwykle istotny dla poprawy jakości powietrza i życia w miastach. W planie zakładającym miliardy euro trzeba znaleźć środki na wsparcie ruchu pieszego i transportu rowerowego w ramach zazielenienia miast, zarówno dużych jak i mniejszych. To kwintesencja zielonej, inteligentnej mobilności.

Po drugie, w rozdziale poświęconym reformom krajowym nie znalazła się zapowiedź kompleksowych zmian w systemie podatkowym, mających na celu obniżenie kosztów użytkowania pojazdów zeroemisyjnych w porównaniu do spalinowych, zwłaszcza w odniesieniu do pojazdów flotowych. Elementem KPO powinna być reforma w tym zakresie.

Dziękuję za możliwość zabrania głosu i mam nadzieję, że nasze uwagi posłużą jako punkt wyjścia do ważnych zmian i uzupełnień w KPO. Na tym powinniśmy się skupić w dalszych pracach, w których deklarujemy chęć pomocy.

Na koniec apeluję o najważniejsze – myślenie o konsekwencjach naszych decyzji. Mamy jedną planetę trawioną katastrofą klimatyczną i nie mamy czasu. Trzeba odważnych i mądrych zmian w KPO, który powinien być ważnym rozdziałem w osiągnięciu neutralności klimatycznej w Polsce. Wykorzystajmy tę szansę.

Transkrypcja wszystkich wystąpień wysłuchania „Zielona, inteligenta mobilność”